Back to Basics: #1. Chỉ Dẫn Sử Dụng Xút An Toàn Khi Làm Xà Phòng

Sử dụng Xút An Toàn sẽ được Nhà Joy đem đặt vị trí số #1 trong seri này. Bởi việc này cần đảm bảo an toàn cho các bạn trên hết! Và hào mừng các bạn đến với seri Back To Basic.

Back To Basic: là seri hệ thống hóa những điều cơ bản  làm xà phòng theo phương pháp nguội (Cold Process Soap). Joy hay gọi loại xà phòng này một cách dân dã là xà phòng dầu. Toàn bộ kiến thức này cung cấp những thông tin hướng dẫn bạn từ những điều cơ bản nhất, từ nguyên liệu, dụng cụ làm xà phòng, công thức làm xà phòng thiên nhiên cơ bản và quy trình làm xà phòng cold process.

Hiện tại, Joy sẽ dành 4 tuần tới đăng tải lên trang của mình với những concept và tutorial được thiết kế dành cho người mới bắt đầu, hoặc có ý định làm xà phòng Cold Process. Nếu bạn chưa từng làm xà phòng CP, đây chính là thời điểm tốt nhất.

Không làm tốn nhiều thời gian quý báu của các bạn: Nào, chúng ta cùng bắt đầu!

Tại Sao Xút NaOH (Sodium Hydroxide) Lại Nguy Hiểm? 

Để tạo ra xà phòng bắt buộc chất béo (dầu/bơ butter/mỡ động vật) phải nhũ hóa với dung dịch kiềm (xút NaOH + nước), thông qua phản ứng hóa học mang tên “quá trình xà phòng hóa”. Trong suốt quá trình này, việc đảm bảo an toàn phải được ưu tiên hàng đầu.

  • Xút NaOH (Sodium Hydroxide) là một chất vô cơ, được tìm thấy trong các sản phẩm tẩy rửa như Javel. Xút NaOH là chất ăn da và có khả năng đốt cháy da rất cao. Ví sử dụng xút NaOH như việc lái xe ô tô, tuy nguy hiểm nhưng biết cách xử lý đúng, thì khi dùng xút cũng trở nên an toàn và nhẹ nhàng đi. Nhưng vì dung dịch kiềm có khả năng cực kỳ nguy hiểm, điều quan trọng là phải thực hiện mọi biện pháp phòng ngừa an toàn khi làm xà phòng quá trình lạnh.
  • Xút NaOH ở dạng chất rắn, màu trắng, có nhiều hình dạng khác nhau, chẳng hạn như dạng vẩy (Caustic Soda Flake), dạng viên (pellet) và dạng bột. Để làm xà phòng CP, kiềm được đưa vào sử dụng ở dạng lỏng. Khi kiềm được hòa tan trong nước và trở thành dung dịch kiềm. Kiềm gặp chất lỏng (nước) sẽ tạo ra phản ứng tỏa nhiệt, nghĩa nhiệt độ của dung dịch lỏng đột ngột tăng cao. Nói dễ hiểu hơn là khi hòa tan kiềm vào nước ở nhiệt độ phòng, thì nhiệt độ của dung dịch kiềm lúc này có thể lên đến 93°C (200°F). Trong quá trình tỏa nhiệt, hỗn hợp chất lỏng sẽ tạo ra hơi khói, tuyệt đối KHÔNG được hít vào.

Đúng là những thông tin trên mà nhà Joy vừa đề cập nghe có vẻ hơi ghê rợn ha. Bởi lý do cần học cách sử dụng xút an toàn đặt lên vị trí số 1 của seri này là vậy đây.

Việc chúng mình lo lắng khi lần đầu làm với kiềm là điều hoàn toàn bình thường và có thể hiểu được. May là nếu học cách bảo vệ bản thân khỏi tác hại khi tạo ra dung dịch kiềm thì vô cùng dễ dàng và đơn giản. Mình sẽ liệt kê những chỉ dẫn cũng những lời khuyên an toàn cơ bản trong quá trình lượm lặt. Mình cũng khuyến khích các bạn nên dành thời gian để xem video: Cách làm xà phòng dầu: Sử dụng xút an toàn và những thành phần ở video dưới đây:

video

Mặc Đồ Bảo Hộ Đúng Cách

Khi làm với kiềm, mặc đồ bảo hộ là việc bắt buộc phải thực hiện. Đồ bảo hộ là kính bảo hộ, găng tay cao su, mặc áo tay dài & quần dài. Khi Joy yêu cầu bạn mặc quần áo dài với mục đích che kín làn da để tránh bị bỏng, hoặc cháy da trong trường hợp bị dung dịch kiềm bắn vào. Thậm chí, mình nghĩ còn đeo cả khẩu trang y tế để hạn chế hít phải hơi bốc lên từ dung dịch kiềm.

Chọn Nơi Thích Hợp Khi Pha Kiềm

Nơi Thông Gió: Khu vực tốt nhất khi pha dung dịch kiềm phải nơi thông gió thật tốt; để tránh hít phải hơi bốc lên từ dung dịch kiềm. Bạn có thể trộn kiềm ở ngoài trời nếu như thời tiết đẹp. Khi ở trong nhà, mình thường hay mở toang các cánh cửa sổ hoặc bật quạt.

Các Vật Cản Trở Ngại: Ngoài việc không quan phải được thông gió; điều quan trọng là phải đảm bảo trẻ em, thú cưng và thứ làm bạn dễ xao nhãng khác; thậm chí là chướng ngại vật dễ khiến bạn vấp ngã phải được đem ra khỏi nhà; hoặc không được phép vào không gian làm xà phòng của bạn. Nếu có điều kiện hơn, bạn có thể sử dụng máy lọc không khí để lọc bớt hơi kiềm trong quá trình pha trộn.

Tuân Thủ Trình Tự Trước – Sau Khi Pha Kiềm

Luôn Luôn Đổ Kiềm Vào Nước (Không Được Làm Ngược Lại!).

Trong công đoạn trộn nước và xút, bước đầu tiên cần làm là cân mỗi loại với một lượng thật chính xác; đựng vào các ly riêng biệt. Khi đã có lượng nước và lượng kiềm chính xác cần thiết cho công thức làm xà phòng của chính mình, thì kiềm phải được đổ từ từ vào nước. KHÔNG đổ nước vào kiềm! Vì khi làm như vậy, xút có thể nở ra, bắn tung tóe ra bên ngoài; gây nguy hiểm vô cùng. Nhớ thật kỹ nhé.

Để giảm bớt căng thẳng trong những lần đầu mới làm, Joy có một hình ảnh ví von cho trình tự này: “Hãy ngắm nhìn những bông tuyết nhẹ nhàng rơi xuống ao”. Học thuộc nó, làm đúng và lo lắng sẽ biến mất.

Sử Dụng Ca Chứa Kiềm Đúng Chất Liệu

Khi tạo ra dung dung dịch kiềm, cân nhắc & lựa chọn ca chứa có độ bền và an toàn là việc rất quan trọng. Chất liệu của ca chứa nhất định là thép không gỉ, nhựa PP#5 hoặc thủy tinh chịu nhiệt tốt.

Tuyệt đối không được sử dụng vật dụng bằng kim loại khi trộn xút. Bởi lúc này dung dịch kiềm cực kỳ nóng, đồng thời lúc này dung dịch kiềm sẽ phản ứng khi gặp một số kim loại sẽ phát sinh sự cố nguy hiểm:

  • NaOH gặp Al (Nhôm) sẽ tạo khí ga H2, có thể cực kỳ nguy hiểm.
  • NaOH cũng phản ứng với thiếc

Để an toàn, mình hoàn toàn tránh xa những ca chứa dung dịch kiềm được làm từ chất liệu là kim loại. 100% thép không gỉ luôn luôn là lựa chọn số 1 của mình, mặc dù rất rất yêu thích ca chứa bằng thủy tinh. Nếu bằng thủy tinh, hãy đảm bảo ca chứa này cực kỳ chắc chắn và cứng cáp. Nhãn hàng thủy tinh Pyrex mình thấy rằng được tin dùng trong việc này, nhưng cũng có một số feedback của những soaper có kinh nghiệm cho rằng vẫn bị vỡ trong lúc làm.

Mình khuyên bạn nên chọn ca chứa ĐỦ lớn để không bị bắn ra ngoài khi bạn khuấy kiềm. Để đảm bảo an toàn hơn nữa, hãy khuấy kiềm tan trong nước trong bồn rửa chén sẽ tránh sự cố dung dịch kiềm tràn ra ngoài.

Cất Dung Dịch Kiềm Ở Vị Trí Thích Hợp

Trong thời gian đợi nhiệt độ dung dịch kiềm thích hợp để làm xà phòng, bạn nên cẩn thận dán nhãn cảnh báo lên ca chứa này chứa này như: “NGUY HIỂM” hoặc “KHÔNG ĐƯỢC ĐỤNG VÀO” để chắc chắn không ai chạm đến hoặc làm ướt. Để đề phòng tốt hơn, hãy đặt ca chứa dung dịch kiềm ở nơi mà trẻ em hoặc vật nuôi có thể chạm tới hoặc uống được. Sẵn Joy nhắc các bạn một lần nữa, những hộp đựng kiềm (bất cứ ở dạng nào: vẩy, viên hoặc bột) đều phải đặt ở nên an toàn, dán nhãn cảnh báo và tuyệt đối để xa tầm tay của trẻ em.

Xử Lý Tình Huống Khi Bị Kiềm Bắn Vào Da

Trong quá trình làm xà phòng, kiềm sẽ được chia theo từng giai đoạn riêng biệt. Ở mỗi giai đoạn, mức độ nguy hiểm của xút gây ra là khác nhau.

Giai Đoạn Nước Kiềm

Dựa theo bảng chỉ dẫn an toàn (MSDS – Material Safety Data Sheet) của xút NaoH, khi da vừa tiếp xúc với dung dịch kiềm, ngay lập tức cởi đồ đã dính bẩn. Xả nước lên khu vực da bị bỏng liên tục ít nhất 15 phút. Sau đó hãy đến trung tâm y tế kiểm tra. Nếu bị bắn vào mắt, ngay lập tức rửa sach mắt bằng nước ít nhất 15 phút và đến trung tâm chuyên về mắt cấp cứu. Nếu lỡ hít khí vào, hãy di chuyển nơi có không khí trong lành.

Có một số soaper chỉ cách xử lý bằng cách thoa dấm lên tay, và tin rằng dấm sẽ dịu vết bỏng của dung dịch kiềm. Đây là vấn đề được tranh cãi trong cộng đồng làm xà phòng; cho rằng dùng dấm để rửa vết bỏng do kiềm gây ra sẽ tốt hơn khi dùng nước. Tuy nhiên, khi đổ dấm (a-xit) lên dung dịch kiềm (ba zơ) sẽ tạo ra phản ứng hóa học giải phóng nhiều nhiệt hơn. Thêm vào, hành động đổ dấm vào vết bỏng này sẽ gây đau. Tốt nhất, chỉ cần sử dụng nước như bảng chỉ dẫn MSDS của sản phẩm gợi ý.

Mặc dù dấm không khuyến cáo sử dụng để trị bỏng da do dung dịch kiềm gây ra, nhưng nó có thể được dùng trong bước làm sạch. Nếu không gian làm việc của bạn bị bám bụi, dùng khăn đã thấm với dấm lau nhanh qua có thể lấy đi bụi bẩn.

Tada, giờ thì bạn đã biết những nguyên tắc an toàn trong quá trình trộn dung dịch kiềm. Đã đến lúc làm xà phòng từ dầu với sút rồi (gọi tắt là xà phòng CP nhé). Nhưng sự an toàn chưa dừng tại đây! Xuyên suốt quá trình làm xà phòng, mặc đồ bảo hộ như: kính, găng tay, quần dài-áo dài tay là điều rất quan trọng. Đấy là bởi dung dịch kiềm vẫn có nguy cơ gây kích ứng da khi trộn với dầu làm xà phòng.

Giai Đoạn Nhũ Hóa

Khi dung dịch kiềm đã đổ vào dầu, dầu bắt đầu nhũ hóa với kiềm thì quá trình xà phòng hóa bắt đầu xảy ra. Để hiểu sâu giải thích xà phòng hóa là gì; hãy đăng ký theo dõi những bài mà Joy đã đăng trên blog này và trên Youtube Soap With Joy. Khi quá trình xà phòng hóa trở nên rõ ràng, dung dịch kiềm trở nên ít gây hai cho da hơn. Xà phòng thô lúc này sẽ không nguy hiểm như nước kiềm lúc đầu, nhưng nó cũng có thể gây kích ứng cho da. Mặc đồ bảo hộ chính là giúp xà phòng thô không bị dính vào người. Nếu lúc này xà phòng thô bắn vào da, chắc chắn bạn sẽ không nhận ra cho đến khi da bắt đầu ngứa và rát sau vài phút. Hãy nhanh chóng rửa sạch mọi vết xà phòng bị dính trên da bằng nước với loại xà phòng dịu nhẹ.

Giai Đoạn Xà Phòng Thô

Khi quá trình xà phòng hóa hoàn thành, tất cả các phân tử kiềm đã được chuyển hóa thành xà phòng và không gây hại cho da. Hỗn hợp xà phòng lúc này ở trạng thái có độ sệt nhẹ. Nếu vô tình hỗn hợp này dính vào da, dùng nước mát rửa sạch ngay trong vài phút cho đến khi hết thấy ngứa hoặc rát da.

Sau khi làm xà phòng xong, bắt đầu bước vệ sinh dụng cụ, ca chứa. Vì lúc này xà phòng vẫn có thể gây kích ứng, do đó vẫn mang găng tay trong lúc rửa.

Đối với mẩu xà phòng thừa, hay vết xà phòng bị đổ ra ngoài; mình khuyên các bạn nên dùng khăn giấy để lau sạch; sau đó mang đi rửa sạch dụng cụ bằng nươc nóng hoặc loại nước rửa có thể đánh bay dầu mỡ; nhưng nhớ phải đặt trong bồn rửa chén. Nếu như không muốn đổ dầu mỡ xuống bồn rửa, bạn có thể sử dụng phương pháp dọn bằng bao nylong. Đọc thêm về mỗi phương pháp vệ sinh khác nhau tại Hướng Dẫn Vệ Sinh Dụng Cụ Xà Phòng.

Làm xà phòng từ dầu vô cùng bổ ích và rất vui. Trong suốt thời gian làm xà phòng, mình chưa bao giờ bị dung dịch kiềm làm bỏng nghiêm trọng. Mình cũng có nghe kể một vài trường hợp bị kiềm lỏng và xà phòng thô bắn lên da, nhưng ngay lập tức rửa sạch bằng nước lạnh (hướng dẫn lúc đầu) mà không gây hại nghiêm trong. Tuy nhiên mình lại hay bị dao cắt vào tay khi cắt xà phòng :D. Mình cho rằng mình may mắn trong công việc này là luôn luôn thực hiện các bước cẩn thận để đảm bảo an toàn cho bản thân và mọi người xung quanh. Việc thực hiện các chỉ dẫn an toàn đúng cách; giống như việc phải cài dây an toàn khi lái xe; phải là bước đầu tiên khi tự làm xà phòng thủ công tại nhà. Những bước nào hay mà bạn đang sở hữu để đảm bảo làm xà phòng an toàn? Mình rất thích nghe đóng góp từ bạn!

Hình ảnh

Hôm nay chúng mình đã xong phần: Sử dụng xút an toàn. Nhớ quay lại vào ngày mai để đón xem phần tiếp theo: công thức cách làm Xà Phòng Từ Dầu Đơn Giản và Diu Nhẹ. Cách làm bánh xà phòng này hoàn hảo cho những bạn chưa bao giờ thử làm xà phòng CP trước giờ.

Bài viết liên quan

0 0 đánh giá
Đánh giá bài viết
Theo dõi
Thông báo của
guest
0 Góp ý
Phản hồi nội tuyến
Xem tất cả bình luận
Don`t copy text!
0
Rất thích suy nghĩ của bạn, hãy bình luận.x
()
x